Жасанды интеллект (AI) футуристік ұғым болудан қалып, күнделікті өмірдің ажырамас бөлігіне айналды. Медициналық диагностикалық жүйелерден жекелендірілген әлеуметтік медиа ұсыныстарына дейін AI технологиялары әлемді өзгертеді. Оның ықпалы ерекше байқалған саланың бірі аударма ісі болды. Дегенмен, АИ-нің қарқынды дамуы тек ынта ғана емес, сонымен қатар алаңдаушылық тудырады. Жаңа технологиялар қандай мүмкіндіктер ашады және аудармашыларға қандай қауіп төндіреді?Терең оқытудағы және нейрондық желілердегі жетістіктер табиғи тілді өңдеуге (NLP) көзқараста төңкеріс жасады. GPT-4, BERT және Transformer сияқты модельдер адам мәтінінен ажырату қиын мәтін құру мүмкіндігін көрсетті. Мысалы, DeepL және Google Translate сияқты нейрондық желі аудармашылары олардың нәтижелері ең аз өңдеуді қажет ететін деңгейге жетті, әсіресе жалпы тіл жұптары үшін. Дегенмен, кейінгі өңдеу әлі де қажет.
Аударма индустриясы AI әсерін сезінді. Міне, кейбір мысалдар. AI интеграциясы бар Trados сияқты CAT (Computer-Assisted Translation) құралдары қайталанатын терминдермен жұмысты жылдамдатады. Аударма компаниялары гибридті үлгілерді (машиналық аударма + кейінгі өңдеу) пайдалану арқылы шығындарды 30–50%-ға азайтады. Дегенмен, бұл бастамасы ғана. 2025 жылға қарай CSA Research техникалық аудармалардың 75%-ы AI көмегімен орындалады деп болжайды.
AI: Кәсіпке қауіп немесе жаңа көкжиектер?
Ең басты қорқыныш – аудармашы мамандығының жоғалуы. Шынында да, AI күнделікті тапсырмаларды орындайды: веб-сайтты локализациялау, құжаттарды аудару. Бірақ сарапшылар келіседі: толық ауыстырудың орнына маман рөлінің өзгеруі болады. Біліктілігі төмен аудармашыларға сұраныс азайып, сарапшыларға сұраныс артады: редакторлар, лингвист-аналитиктер, AI дайындайтын мамандар қажет. Медициналық, заңгерлік және әдеби аудармалар әлі де 100% адамның контекст пен шығармашылықты түсінуін талап етеді.
AI - кәсіби маманды алмастыратын емес, оны жетілдіретін құрал.
Дегенмен, AI-ны аудармаларда кеңінен қолдану бірқатар этикалық мәселелерге тап болады:
Құпиялылық - үлгілерді үйрету үшін деректерді пайдалану құпиялылықты бұзуы мүмкін. Мысалы, мемлекеттік қызметтерде өңделетін құпия құжаттар осал болады. Алгоритмдер оқыту деректерінен стереотиптерді шығарады. Жасанды интеллект гендерлік немесе мәдени нюанстарды қате түсіндіруі мүмкін. Ең бастысы, қателіктерге кім жауапты? Келісімшарттың машиналық аудармасы сотқа әкеліп соқтырса, кім кінәлі?
AI фантастикалық мүмкіндіктер ашады, бірақ оның дамуы этикалық шеңбермен және адамдардың рөлін қайта қарастырумен бірге жүруі керек. Болашақтың аудармашылары AI әлемінде "бағыттаушы" болуы керек – машина қателерін түзететін, мәтіндермен жұмыс жасайтын және мәдени сезімталдықты сақтайтын. Технология жақсы да, жаман да емес – бәрі оны қалай пайдаланатынымызға байланысты. Адамзаттың алдында тұрған міндет – бірегейлігін жоғалтпай, прогреске қызмет ету үшін AI әлеуетін пайдалану.
